Treningi w masce w Polsce stają się coraz popularniejsze. Trudno się dziwić jeśli na liście 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie Polskie miasta zajęły aż 36 pozycji (!)

Według rankingu sporządzonego przez Światową Organizację Zdrowia, aż 36 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie znajduje się na mapie Polski ¹.

Przy tworzeniu listy brano pod uwagę dane satelitarne, odczyty meteorologiczne, korzystano również z rządowych zasobów informacji dotyczących stanu środowiska, trudno więc podważyć jej wiarygodność. W zestawieniu członków Unii Europejskiej zajmujemy drugie, po Bułgarii, miejsce. Gdy pod uwagę weźmiemy cały kontynent, koszulkę lidera (w tym wypadku chyba szarą) nosi Turcja, jednak Polska w dalszym ciągu nie schodzi z podium. Nieco lepiej wypadamy na liście najbardziej zanieczyszczonych państw świata- umieszczono nas na 29 pozycji, a przed nami uplasowały się przede wszystkim kraje rozwijające, interkontynentalni liderzy wydobycia i przetwarzania ropy naftowej, a także największe pod względem zaludnienia państwa. Słowem, jest nad czym pracować. Proekologiczne wybory każdego z nas oraz działania ustawodawców i organizacji pozarządowych dają szansę na poprawę atmosfery. Tymczasem musimy nauczyć się chronić przed smogiem.

SMOG - CO NAS TRUJE

Żeby wiedzieć w jaki sposób zminimalizować ryzyko wystąpienia negatywnych skutków zdrowotnych płynących z wdychania toksyn, należy przede wszystkim wiedzieć co nas truje.


Skład smogu różni się w zależności od szerokości geograficznej, stopnia wilgotności i temperatury. Wspomniane czynniki wpływają na jakość powietrza nie tylko bezpośrednio. Zawartość produktów spalania jest wyraźnie wyższa zimą, gdy zaczynamy ogrzewać domy. Łatwo się domyślić, że w strefie subtropikalnej czy równikowej podobny problem nie występuje.


Zanieczyszczenia tworzące smog dzielą się na lotne i stałe. Te pierwsze reprezentowane są przez związki siarki, azotu, węgla i tlenu w różnych konfiguracjach. Cząstki stałe i ciekłe, które rozproszone w powietrzu tworzą aerozol, skategoryzowano według ich średnicy jako PM10 (o średnicy nieprzekraczającej 10 mikrometrów) oraz PM2,5 (o średnicy do 2,5 mikrometra).


PM powstają na skutek spalania węgla niskiej jakości i śmieci. Produkcja cząstek stałych w dużej mierze związana jest z ruchem drogowym: niebagatelnym źródłem zanieczyszczeń są silniki samochodowe (zwłaszcza Diesla), a wtórują im zużywające się hamulce, opony i asfalt.

PM10, PM 2,5 - Cząstki stałe - szczególnie niebezpieczny składnik smogu

Liczne publikacje naukowe potwierdzają, że ekspozycja na smog, a także na jego pojedyncze składowe, w istotny sposób zwiększa śmiertelność z tzw. „przyczyn naturalnych” ². Mimo, iż to PM2,5 uznawane są za szczególnie niebezpieczne, już niewielki wzrost stężenia cząstek PM10 podnosi ryzyko śmierci z przyczyn sercowo-naczyniowych, w tym zawału i udaru mózgu, niewydolności układu oddechowego, również na tle chorób przewlekłych, jak astma czy przewlekła obturacyjna choroba płuc^{3, 4}. Ta ostatnia, zwykle wiązana przede wszystkim z paleniem tytoniu, obecnie uznawana jest przede wszystkim za pokłosie wdychania smogu.

Czy aktywny człowiek w masce to moda czy już konieczność?

Teraz, kiedy wiesz już czym jest smog i dlaczego walka z nim jest tak istotna, zastanówmy się w jaki sposób można zmniejszyć ryzyko wynikające z ekspozycji na zanieczyszczone powietrze. Atmosferę w domu czy biurze można poprawić nie tylko uśmiechając się do pozostałych, ale również inwestując w oczyszczacz powietrza. Co jednak w przypadku, gdy musimy opuścić zamkniętą przestrzeń?


Jedynym rozwiązaniem są maski antysmogowe. Popularne od dawna w krajach azjatyckich i coraz częściej widywane wśród przechodniów w polskich miastach maski mają za zadanie filtrować wdychane powietrze i powstrzymywać wnikanie szkodliwych substancji do jamy ustnej, a z niej do dróg oddechowych i przewodu pokarmowego (tak, tak, przełyk i żołądek również są podatne na wziewne toksyny).

Na co zwracać uwagę przy wyborze maski, żeby zagwarantować sobie najlepszą ochronę?

• Materiał, z którego wykonana jest maska może wydawać się kwestią prozaiczną (w końcu stanowi ona głownie mocowanie filtra), jednak to od niego zależy szczelne przyleganie dookoła ust i nosa. Maski wykonane z neoprenu gwarantują dobrą jakość oczyszczania powietrza, ponieważ miękki materiał dopasowuje się do kształtu twarzy i ogranicza „przeciek” smogu.
• Mocowanie. Przymierzając maskę upewnij się, że pasek jest mocno ufiksowany z tyłu głowy. Wybierz odpowiedni rozmiar nie tylko z powodu wspomnianej szczelności, istotna jest także wygoda i komfort użytkowania. Przesuwająca się maska jest po prostu irytująca, niepożądany jest również nadmierny ucisk. Ten punkt powinien zainteresować szczególnie sportowców, którzy w czasie biegania bądź jazdy na rowerze zwiększają prawdopodobieństwo zsunięcia się maski.
• Upewnij się, że produkt posiada co najmniej jeden otwór wentylacyjny, w przeciwnym razie wydychana para wodna skropli się i zmoczy maskę
• Wybierając model zwracaj uwagę na rodzaj filtra. Najważniejszy element maski powinien zapewnić mechaniczną ochronę przed wnikaniem pyłów, natomiast lepsze modele posiadają jeszcze filtr węglowy, który wiąże szkodliwe substancje gazowe. Zwróć uwagę, czy produkt posiada certyfikat N99, świadczący o skuteczności oczyszczania powietrza na poziomie 99,9%. Im wyższy stopień eliminacji szczególnie niebezpiecznego PM 2,5, tym lepiej.
  
  

Co zyskujesz decydując się na stosowanie maski antysmogowej?

Z obserwacji chińskich naukowców wynika, że już krótkotrwałe ograniczenie ekspozycji na pyły korzystnie wpływa na serce. Okazało się, że uczestnicy badania używający masek antysmogowych osiągali niższe wartości ciśnienia tętniczego krwi, w porównaniu do grupy kontrolnej. Ponadto ich tętno szybciej wracało do niskich wartości po przyspieszeniu w trakcie zwiększonej aktywności fizycznej, co świadczy o korzystnej adaptacji układu nerwowego zawiadującego pracą serca⁵.

Smog a ciśnienie krwi i częstość pracy serca

Do podobnych wniosków doszedł międzynarodowy zespół naukowców kierowany przez J. P. Langrish’a z Uniwersytetu w Edynburgu. W przeciwieństwie do swoich kolegów po fachu z Chin, grupę badaną, którą wyposażono w maski antysmogowe, stanowili chorzy z rozpoznaną chorobą wieńcową. Uczestników eksperymentu poproszono o odbycie spaceru wyznaczoną trasą (prawdomówność badanych była kontrolowana nadajnikami GPS). Zawartość i rodzaj zanieczyszczeń były określane przez osobiste czujniki. Udowodniono, że stosowanie ochrony przed zanieczyszczeniami powietrza redukuje podmiotowe objawy choroby wieńcowej (czyli subiektywne odczucia badanych). Ciśnienie krwi i częstość pracy serca były bliższe wartości prawidłowych w przypadku noszenia maski. Ekspozycja na smog zwiększała ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca, co oceniano całodobowym badaniem holter-ekg na grupie „nieuzbrojonych” uczestników eksperymentu. Wysunięto wniosek, jakoby stosowanie ochrony górnych dróg oddechowych mogło zmniejszać częstość incydentów sercowo - naczyniowych, takich jak zawały. Warto wspomnieć, że uczestnicy badania (przeprowadzonego w Pekinie), którzy na co dzień oddychali wysoko zanieczyszczonym powietrzem, doświadczyli zarówno subiektywnych, jak i obiektywnych korzyści już po 48 godzinach noszenia maski⁶.

Spaliny Diesla a przeciążenie mięśnia serca

Maski przeciwsmogowe udowodniły swoją skuteczność również w badaniu przeprowadzonym na Uniwersytecie w Sao Paulo. Wykazano, że zanieczyszczenia powietrza (w przypadku tego doświadczenia generowane przez silnik Diesla) nie tylko powoduje przeciążenie mięśnia serca, ale uszkadza również śródbłonek naczyń krwionośnych - wewnętrznej warstwy żył i tętnic, która odpowiada za regulację ich średnicy (poprzez wydzielanie związków azotu, działających rozszerzająco na naczynia), biorąca udział w m.in w procesie krzepnięcia krwi i odpowiedzialną za szczelność naczyń. Uczestnicy wyposażeni w maski nie doświadczyli negatywnych skutków inhalacji toksyn⁷.

Elevation Training Mask - prawda czy mit?

Czy maska przeciwsmogowa może służyć za prosty model tzw. Elevation Training Mask (ETM) - czyli maski treningowej, mającej imitować warunki górskie poprzez obniżanie stężenia tlenu we wdychanej mieszaninie powietrza? Producent ETM wierzy, że korzystanie z jego produktu pozwoli, podobnie, jak trening na dużych wysokościach, na zwiększoną produkcję erytropoetyny w nerkach, hormonu promującą proces tworzenia czerwonych krwinek, tym samym na zwiększenie liczby „transporterów” tlenu i korzystny wpływ na wydolność sportowca. Badania naukowe nie potwierdzają tej tezy (proponuje się wykonanie kolejnych doświadczeń), jednakże trening w masce okazuje się świetnym sposobem na wzmocnienie mięśni oddechowych⁸. Ta wiadomość powinna zainteresować nie tylko dla sportowców. Pacjenci, którzy cierpią na choroby serca, bądź płuc powinni wykonywać ćwiczenia oddechowe celem rehabilitacji, a maska może im w tym pomóc.

Maska - prosta i skuteczna profilaktyka

Argumentów przemawiających za korzyściami wynikającymi z użytkowania maski przeciwsmogowej nie brakuje. Ten prosty i skuteczny środek profilaktyki chorób serca i płuc powinien być stosowany, zwłaszcza w te dni, w których poziom zanieczyszczeń (można go sprawdzić w internecie) jest alarmująco wysoki. Jeśli zdrowie jest dla Ciebie ważne, obok zbilansowanej diety i ćwiczeń fizycznych powinno znaleźć się oddychanie czystym powietrzem. Z maską staje się to możliwe.

Infografika: unearthed.greenpeace.org. Photo Photo by JC Gellidon, Kiriann Sinbe, krisna iv, Carolina Pimenta / Unsplash

Bibliografia

1. https://unearthed.greenpeace.org/2018/05/02/air-pollution-cities-worst-global-data-world-health-organisation/
2. Part 2. Association of daily mortality with ambient air pollution, and effect modification by extremely high temperature in Wuhan, China. Qian Z, He Q, Lin HM, Kong L, Zhou D, Liang S, Zhu Z, Liao D, Liu W, Bentley CM, Dan J, Wang B, Yang N, Xu S, Gong J, Wei H, Sun H, Qin Z; HEI Health Review Committee.
3. Part 1. A time-series study of ambient air pollution and daily mortality in Shanghai, China. Kan H, Chen B, Zhao N, London SJ, Song G, Chen G, Zhang Y, Jiang L; HEI Health Review Committee. Res Rep Health Eff Inst. 2010 Nov;(154):17-78, (154):91-217.
4. Multicity study of air pollution and mortality in Latin America (the ESCALA study). Romieu I, Gouveia N, Cifuentes LA, de Leon AP, Junger W, Vera J, Strappa V, Hurtado-Díaz M, Miranda-Soberanis V, Rojas-Bracho L, Carbajal-Arroyo L, Tzintzun-Cervantes G; HEI Health Review Committee. Res Rep Health Eff Inst. 2012 Oct;(171):5-86
5. Shi J, Lin Z, Chen R, Wang C, Yang C, Cai J, Lin J, Xu X, Ross JA, Zhao Z, Kan H. Cardiovascular Benefits of Wearing Particulate-Filtering Respirators: A Randomized Crossover Trial. Environ Health Perspect. 2017 Feb;125(2):175-180. doi: 10.1289/EHP73. Epub 2016 Aug 26. PubMed PMID: 27562361; PubMed Central
6. Langrish JP, Li X, Wang S, et al. Reducing personal exposure to particulate air pollution improves cardiovascular health in patients with coronary heart disease. Environ Health Perspect. 2012;120(3):367–372. doi:10.1289/ehp.1103898
7. Mills NL, Törnqvist H, Robinson SD, Gonzalez M, Darnley K, MacNee W, Boon NA, Donaldson K, Blomberg A, Sandstrom T, Newby DE. Diesel exhaust inhalation causes vascular dysfunction and impaired endogenous fibrinolysis. Circulation. 2005 Dec 20
8. https://www.scienceforsport.com/elevation-training-masks/#toggle-id-1